Khám phá lễ hội Cầu Ngư Hậu Lộc nghi lễ độc đáo của ngư dân biển

1. Tổng quan về lễ hội Cầu ngư Hậu Lộc

1.1. Lễ hội Cầu ngư Hậu Lộc - Di sản văn hóa phi vật thể quốc gia

Nằm giữa những đợt sóng rì rào của miền Trung, lễ hội cầu ngư Hậu Lộc vang vọng như nhịp trống cổ truyền hòa cùng tiếng sóng đại dương. Từ khi được Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch vinh danh là Di sản văn hóa phi vật thể Quốc gia vào năm 2017, sự kiện này đã trở thành niềm tự hào của người dân nơi đây.

Lễ hội cầu ngư Hậu Lộc là dịp để mọi người bày tỏ lòng tôn kính với các vị thần biển. (Nguồn: Sưu tầm)

Lễ hội cầu ngư Hậu Lộc được tổ chức đều đặn mỗi năm vào các ngày 22 đến 24 tháng 2 âm lịch, vào khoảng cuối tháng 3 đến đầu tháng 4 dương lịch, đúng thời điểm vùng đất Thanh Hóa đang rộn ràng sức sống của mùa xuân. Đây là lúc ngư dân sẵn sàng cho những chuyến ra khơi, mở đầu một mùa biển mới đầy hy vọng.

Với cộng đồng ngư dân, ý nghĩa của lễ hội vô cùng sâu sắc. Ngày hội này gắn bó mật thiết với đời sống tinh thần, là dịp để mọi người bày tỏ lòng tôn kính với các vị thần biển, gửi gắm mong ước cho một năm mưa thuận gió hòa, đất nước yên vui và mùa biển bội thu.

1.2. Địa điểm và cộng đồng tổ chức lễ hội

Xã Vạn Lộc, tỉnh Thanh Hóa là nơi tổ chức lễ hội cầu ngư Hậu Lộc tràn ngập sắc màu. Khu vực này thuộc cụm di tích Diêm Phố, vùng đất từng là trung tâm của cộng đồng ngư dân lâu đời, mang trong mình nhịp sống sôi động của biển cả và truyền thống cha ông.

Miền duyên hải này là cái nôi lưu giữ văn hóa biển cả đặc sắc, hình ảnh thuyền thúng lướt nhẹ trên mặt sóng, làn gió mặn thổi từ khơi xa đã góp phần tạo nên nét riêng trong tâm hồn mỗi người dân nơi đây.

Lễ hội cầu ngư Hậu Lộc thu hút đông đảo người dân xã Vạn Lộc và các cộng đồng ven biển quanh vùng về tham dự. Không chỉ là dịp vui chơi, đây còn là sự kiện trọng đại thể hiện nét văn hóa đặc trưng của miền biển, thắt chặt mối liên kết cộng đồng và vun đắp niềm tự hào quê hương.

2. Lịch sử và nguồn gốc Lễ hội Cầu ngư Hậu Lộc

2.1. Lễ hội Cầu ngư bắt nguồn từ đâu?

Theo những ghi chép lịch sử, lễ hội cầu ngư Hậu Lộc được biết đến với tên gọi lễ hội Cầu Mát, hình thành từ thế kỷ XII dưới triều nhà Lê, khi làng biển Diêm Phố vừa mới khởi dựng. Lễ hội gắn bó với bước chân mở đất, gây dựng nghề biển của các bậc tiền nhân vùng đất này.

Tên gọi Diêm Phố không chỉ là dấu ấn của một làng ven biển mà còn là câu chuyện về những con người chịu thương chịu khó. Họ đã xây dựng làng xóm, lấy đánh bắt cá làm nghề nghiệp chính và thờ phụng các vị thần như Tứ vị Thánh nương, Đông Hải Đại vương, cùng cá voi được kính trọng là thần bảo vệ ngư dân giữa sóng gió.

Ngay từ buổi đầu lập làng, lễ hội cầu ngư Hậu Lộc đã trở thành mối gắn kết giữa người dân và biển khơi, giữa quá khứ và hiện tại, tạo nền một nền văn hóa biển đặc trưng và lâu bền.

2.2. Ý nghĩa tâm linh và văn hóa của lễ hội

Với ngư dân, lễ hội cầu ngư Hậu Lộc mang đậm ý nghĩa tâm linh. Đây là dịp để tưởng nhớ tổ tiên, những người đã tạo dựng nên làng biển và nghề biển, đồng thời tri ân thần linh đã che chở cho cộng đồng trải qua bao mùa biển.

Từng nghi thức, từng tiết mục nghệ thuật đều mang một mục đích chung: gửi gắm lời cầu xin cho những chuyến ra khơi bình an, gia đình ấm no, tránh khỏi rủi ro bất trắc. Nhịp trống hội vang lên như lời nhắn gửi thiết tha, tiếp thêm sức mạnh tinh thần cho người dân trước biển lớn.

Lễ hội cầu ngư Hậu Lộc là biểu tượng gắn bó giữa các thế hệ ngư dân vùng biển. (Nguồn: Sưu tầm)

Về khía cạnh văn hóa, lễ hội cầu ngư Hậu Lộc là biểu tượng gắn bó giữa các thế hệ ngư dân vùng biển. Lễ hội lưu giữ những phong tục, truyền thống tốt đẹp của ông cha, bồi đắp ý chí giữ gìn biển đảo, nối tiếp truyền thống quê hương của thế hệ trẻ.

3. Lễ hội Cầu ngư Hậu Lộc có gì đặc biệt?

3.1. Thời gian, lịch trình tổ chức lễ hội

Trong ba ngày từ 22 đến 24 tháng 2 âm lịch, lễ hội cầu ngư Hậu Lộc mang đến cho xã Vạn Lộc bầu không khí văn hóa rộn ràng. Lễ hội thường bắt đầu bằng các nghi lễ rước kiệu, rước thuyền Long Châu trang trọng, tạo nên sự linh thiêng lan tỏa khắp các nẻo đường làng biển.

Phần đặc sắc của lễ hội trong những năm gần đây chính là nghi thức rước Long Châu. (Nguồn: Sưu tầm)

Phần đặc sắc của lễ hội trong những năm gần đây chính là nghi thức rước Long Châu, được nhiều người dân và du khách quan tâm. Thuyền Long Châu làm từ tre, luồng, nứa, giấy, với hình dáng rồng oai phong, tượng trưng cho thần linh bảo hộ cho nghề biển.

Các hoạt động thuộc phần lễ và phần hội đan xen hợp lý. Sau những nghi thức trang trọng, không khí chuyển sang sôi nổi với các màn trình diễn văn nghệ dân gian và trò chơi truyền thống diễn ra sôi động, kéo dài suốt ba ngày lễ hội.

3.2. Các nghi lễ truyền thống nổi bật

Nghi thức rước kiệu, rước thuyền Long Châu là điểm nhấn mang đậm tính truyền thống của lễ hội cầu ngư Hậu Lộc. Thuyền Long Châu mô phỏng hình rồng được rước từ thôn Bắc Thọ về khu vực tổ chức lễ hội trong bầu không khí trang nghiêm. Đoàn rước bao gồm nhiều kiệu như kiệu Phật, kiệu Mẫu, kiệu Bát Cống, kiệu Cá Ông, kiệu Đức Vua Nẹ Sơn, mỗi kiệu đều mang một ý nghĩa riêng.

Nghi lễ tế, dâng hương, đọc chúc văn và tiếng trống hội hòa quyện tạo nên một bản giao hưởng tâm linh. Người dân thành kính dâng lễ vật lên thần biển, Tam Bảo Phật, cầu cho bình an, may mắn, thịnh vượng cho cộng đồng. Chúc văn được đọc trong không gian thiêng liêng, âm thanh trống hội vang lên báo hiệu những hoạt động hội hè sắp bắt đầu.

Tất cả các nghi lễ trong lễ hội cầu ngư Hậu Lộc đều tập trung vào một mục tiêu nguyện cầu cho trời yên biển lặng, tôm cá đầy khoang, cuộc sống an lành, quốc thái dân an. Những nghi thức này thể hiện tấm lòng thành kính của người dân với biển cả.

3.3. Phần hội sôi động với trò chơi truyền thống

Sau nghi lễ thiêng liêng, lễ hội cầu ngư Hậu Lộc chuyển mình sang không khí tưng bừng của các trò vui truyền thống gắn liền với nghề biển. Thi câu mực, đan lưới, hò đối vừa là dịp thử tài, vừa giúp các ngư dân giao lưu và học hỏi lẫn nhau.

Âm nhạc dân gian vang khắp không gian lễ hội. Tiếng trống hội, những màn múa lân, những làn điệu chầu văn, nhạc lưu thủy, đánh cờ người... diễn ra liên tục, góp phần mang lại không khí vui tươi và hào hứng. Mỗi tiết mục là một phần hồn của văn hóa biển, kể lại bao câu chuyện gắn với cuộc sống ngư dân suốt chiều dài lịch sử.

Các hoạt động thể thao và giao lưu giữa các cộng đồng cũng là điểm nhấn nổi bật của lễ hội cầu ngư Hậu Lộc. Nhiều trò chơi truyền thống được tổ chức, tạo điều kiện cho các làng ven biển gắn bó, cùng nhau xây dựng tình thân ái cộng đồng.

3.4. Nghi lễ kết thúc: Hóa tiễn Long Châu về biển

Giây phút cuối cùng của lễ hội cầu ngư Hậu Lộc luôn để lại ấn tượng sâu lắng. Lễ hóa tiễn Long Châu về biển được tiến hành khi thuyền Long Châu được thả nhẹ xuống biển, biểu trưng cho việc gửi gắm những điều tốt lành đến thần biển.

Khung cảnh thuyền Long Châu lững lờ trôi theo dòng nước gợi nên cảm xúc bâng khuâng, tạo nên sự kết nối giữa con người và biển cả. Đây là thời điểm mọi người cùng nhau trao gửi hy vọng về một năm bình an, sóng yên, cá đầy, chở che cho các chuyến ra khơi tiếp theo.

Âm vang sóng biển như lời nhắn gửi của đại dương, lặng lẽ tiếp nhận tâm nguyện của người dân. Dẫu lễ hội kết thúc, ý nghĩa tâm linh của lễ hội cầu ngư Hậu Lộc vẫn luôn gắn bó với đời sống ngư dân xuyên suốt năm tháng.

4. Giá trị văn hóa, xã hội và kinh tế của lễ hội

4.1. Lễ hội Cầu ngư Hậu Lộc trong đời sống tâm linh ngư dân

Đối với ngư dân, lễ hội cầu ngư Hậu Lộc giống như ngọn đèn dẫn đường trong tâm hồn. Lễ hội là những ngày tràn đầy niềm tin và động lực giúp họ vững vàng bám biển, vượt qua thử thách của nghề.

Không chỉ là nơi gửi gắm tâm linh, lễ hội cầu ngư còn thúc đẩy tinh thần đoàn kết, chung sức giữa các thành viên cộng đồng. Qua các hoạt động lễ hội, ngư dân cùng nhau giữ gìn chủ quyền, phát triển kinh tế biển bền vững, biến khó khăn thành động lực vươn lên.

Sự kiện cũng là dịp thắt chặt kết nối giữa các làng ven biển, tăng thêm sức mạnh đoàn kết trong cộng đồng. Mỗi chuyến ra khơi, ngư dân mang theo niềm tin được chở che bởi thần biển, giúp họ có thêm niềm tin và hy vọng trên con đường mưu sinh giữa đại dương rộng lớn.

4.2. Bảo tồn và phát huy bản sắc văn hóa biển

Lễ hội cầu ngư Hậu Lộc đóng vai trò là cầu nối truyền đạt những giá trị văn hóa truyền thống đến thế hệ trẻ. Qua từng nghi lễ, từng hoạt động, các em nhỏ được tiếp xúc, học hỏi về phong tục tập quán và nghề biển của cha ông, bồi dưỡng niềm tự hào về nguồn cội quê hương.

Sự góp sức của trẻ em, thanh niên xã Vạn Lộc từ khâu chuẩn bị đến tham gia rước Long Châu, biểu diễn các tiết mục nghệ thuật đã chứng minh hiệu quả của việc gìn giữ giá trị truyền thống. Họ không chỉ là khán giả mà còn là người trực tiếp tiếp nối và lan tỏa tinh thần lễ hội.

Lễ hội cầu ngư Hậu Lộc là mạch nối giữa quá khứ với hiện tại, giúp lớp trẻ hiểu sâu sắc hơn về lịch sử, văn hóa của quê hương mình. Nhờ đó, bản sắc văn hóa biển được gìn giữ và phát triển, tạo nền tảng vững chắc cho sự bền vững của cộng đồng địa phương.

4.3. Thu hút du lịch và phát triển kinh tế - xã hội

Lượng lớn du khách từ khắp các miền về lễ hội cầu ngư Hậu Lộc để trải nghiệm và tham dự những nghi lễ đặc sắc. (Nguồn: Sưu tầm)

Mỗi mùa lễ hội cầu ngư Hậu Lộc, lượng lớn du khách từ khắp các miền về với xã Vạn Lộc để trải nghiệm và tham dự những nghi lễ đặc sắc. Lễ hội đã giúp vùng biển Hậu Lộc trở thành điểm đến văn hóa nổi bật của xứ Thanh, lan tỏa hình ảnh đẹp đến du khách trong nước và quốc tế.

Sự phát triển của các dịch vụ phục vụ lễ hội cũng góp phần gia tăng nguồn thu nhập cho người dân địa phương. Các ngành dịch vụ, sản phẩm đặc sản, lưu trú, ẩm thực đều được thúc đẩy phát triển đồng bộ, từ đó góp phần thúc đẩy kinh tế - xã hội của khu vực.

Ngoài ra, trong tương lai, dự án Huyền Tích Am Tiên là một điểm đến văn hóa mới đang được ấp ủ, hứa hẹn sẽ mở ra thêm cơ hội kết nối du lịch giữa vùng biển Hậu Lộc và các khu vực lân cận. Khi hoàn thiện, dự án sẽ góp phần đa dạng hóa trải nghiệm cho du khách, bổ sung thêm một điểm dừng chân ý nghĩa trên hành trình khám phá văn hóa và tâm linh xứ Thanh.

Lễ hội cầu ngư Hậu Lộc không chỉ là di sản văn hóa phi vật thể của xứ Thanh mà còn là biểu tượng cho tinh thần vươn khơi bám biển của người dân vùng biển. Lễ hội góp phần xây dựng hình ảnh văn hóa biển phong phú, tạo đà cho sự phát triển cộng đồng và địa phương trong thời đại mới.