Khám phá núi Nhồi Thanh Hóa với “bảo tàng” đá cổ tại xứ Thanh

1. Đôi nét về núi Nhồi Thanh Hóa

1.1 Giới thiệu tổng quan về núi Nhồi Thanh Hóa

Như món quà mà thiên nhiên ưu ái ban tặng cho xứ Thanh, núi Nhồi (hay còn gọi là núi An Hoạch) nằm tại phường Hạc Thành. Nơi đây được ví như “bảo vật giữa lòng Thanh Hóa”. Ngọn núi này còn được người dân địa phương gọi bằng nhiều tên khác như núi Khế, Nhuệ Sơn hay An Hoạch Sơn theo chữ Hán cổ.

Núi Nhồi tọa lạc tại phường Hạc Thành, Thanh Hóa. (Nguồn: Sưu tầm)

Núi Nhồi có chiều cao hơn 100 m, dáng núi uốn lượn như hình một chú voi khổng lồ đang quỳ bên cánh đồng xanh mướt. Cách trung tâm Thanh Hóa chỉ khoảng 3 km về phía tây, nơi đây là điểm dừng chân thuận tiện cho những ai muốn khám phá văn hóa và lịch sử đặc trưng của vùng đất Thanh Hóa.

Từ năm 1992, núi Nhồi được bộ Văn hóa - Thông tin (nay là bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch) công nhận là di tích thắng cảnh nghệ thuật cấp quốc gia. Không chỉ mang vẻ đẹp tự nhiên độc đáo, nơi đây còn là cái nôi của nghề điêu khắc đá truyền thống trứ danh, nổi tiếng với chất đá mịn, dẻo và óng ánh như ngọc lam.

1.2 Vẻ đẹp và giá trị văn hóa, lịch sử của núi Nhồi

Theo sử sách xưa ghi chép, đá núi Nhồi được ca ngợi là loại đá quý hiếm bậc nhất: “Sắc đá óng ánh như ngọc lam, chất xanh biếc như khói nhạt; đẽo thành khánh thì tiếng ngân vang muôn dặm, khắc thành bia thì văn chương còn mãi nghìn đời.” Chính nhờ nguồn tài nguyên đá quý ấy, cùng với bàn tay khéo léo, óc sáng tạo của người thợ thủ công, tiền nhân đã để lại cho hậu thế một quần thể di tích và không gian văn hóa đặc sắc, giàu giá trị nghệ thuật.

Toàn cảnh núi Nhồi nhìn từ trên cao xuống. (Nguồn: Sưu tầm)

Bao quanh núi Nhồi là hệ thống núi liên hoàn gồm núi Đống ở phía tây, núi Chân Thần ở phía tây nam, núi Nấp (Quảng Náp) ở phía nam và núi Chồng Mâm (hay núi Đình Thượng) ở phía bắc. Dưới chân núi là dòng Hương Giang hiền hòa uốn lượn quanh làng xóm, rồi hòa vào sông Mã tạo nên cảnh sắc thiên nhiên hùng vĩ và hữu tình.

Xưa kia, dưới chân núi Đống, từng diễn ra khung cảnh nhộn nhịp “trên bến dưới thuyền”, nơi buôn bán sầm uất các sản phẩm chế tác từ đá núi Nhồi. Đá Nhồi theo dòng thương nhân đã có mặt khắp nơi trong nước, góp phần xây dựng nên những lăng tẩm, bia ký, tượng đá và công trình kiến trúc nổi tiếng. Sắc đá óng ánh, tiếng đá ngân trong khiến tên tuổi nghề đục đá làng Nhồi vang xa, thậm chí được người xưa truyền tụng rằng “khánh đá Nhồi ngân vang tận Trung Hoa”.

Ngày nay, núi Nhồi không chỉ là di tích lịch sử - văn hóa cấp quốc gia, mà còn là biểu tượng nghệ thuật và niềm tự hào của người dân xứ Thanh, nơi giao thoa giữa thiên nhiên kỳ vĩ và tinh hoa lao động của con người Việt Nam.

2. Cách di chuyển và trải nghiệm hành trình

Hành trình di chuyển đến núi Nhồi Thanh Hóa hiện nay rất thuận tiện. Từ trung tâm Thanh Hóa, du khách xuất phát theo đại lộ Lê Lợi hướng về phường An Hưng. Quãng đường dài chỉ khoảng 3 km, di chuyển bằng ô tô hoặc xe máy mất chưa đầy 10 phút. Tuyến đường được quy hoạch khang trang, giao thông thông thoáng quanh năm, phù hợp cho cả những chuyến đi ngắn trong ngày.

Nếu muốn thoải mái hơn, du khách có thể đặt taxi hoặc sử dụng các ứng dụng gọi xe công nghệ, đặc biệt tiện lợi cho nhóm bạn hoặc gia đình nhỏ muốn tận hưởng hành trình mà không cần lo lắng về việc tìm đường hay đỗ xe.

Đối với du khách khởi hành từ Hà Nội, có thể lựa chọn đi theo cao tốc Hà Nội - Ninh Bình - Thanh Hóa (CT01). Quãng đường khoảng 150 km, thời gian di chuyển khoảng 2,5-3 giờ. Từ trung tâm Thanh Hóa, tiếp tục đi theo đại lộ Lê Lợi để đến núi Nhồi, tuyến đường ngắn gọn, dễ tìm và có biển chỉ dẫn rõ ràng.

3. Thời điểm lý tưởng để khám phá

Núi Nhồi Thanh Hóa là điểm đến có thể ghé thăm quanh năm, mỗi mùa lại mang một sắc thái và trải nghiệm riêng biệt.

Vào mùa xuân, từ tháng 2 đến tháng 4, sắc xuân lan tỏa khắp không gian, núi Nhồi khoác lên mình vẻ trong trẻo và tràn đầy sức sống. Không khí mát lành, cây cối đâm chồi nảy lộc khiến khung cảnh thêm thi vị. Đây cũng là thời điểm lý tưởng để du khách vừa ngắm cảnh, vừa hòa mình vào không khí lễ chùa đầu năm tại các ngôi chùa quanh núi như chùa Tiên Sơn, cảm nhận sự thanh tịnh và linh thiêng của vùng đất từng được mệnh danh là “kinh đô đá” xứ Thanh.

Núi Nhồi phù hợp để ghé thăm quanh năm. (Nguồn: Sưu tầm)

Khi bước sang mùa thu, từ tháng 9 đến tháng 11, tiết trời khô ráo, ánh nắng nhẹ trải dài trên những tảng đá cổ khiến nơi đây trở thành điểm dừng chân lý tưởng cho những ai yêu thích nhiếp ảnh và leo núi. Dù đến vào mùa nào, núi Nhồi cũng mang đến cho du khách nhưngx trải nghiệm riêng. Mỗi chuyến đi là dịp để khám phá thêm một góc nhìn mới về di sản văn hóa – nghệ thuật lâu đời, đồng thời cảm nhận sâu sắc hơn tinh hoa của đất và người xứ Thanh.

4. Những trải nghiệm nổi bật tại núi Nhồi

4.1 Ngắm đá Vọng Phu

Trong quần thể danh thắng núi Nhồi, đá Vọng Phu là điểm nhấn biểu tượng, gắn liền với truyền thuyết về người vợ thủy chung son sắt chờ chồng. Trên đỉnh núi Nhồi, nổi bật một khối đá lớn cao khoảng 20 m, dáng hình như người mẹ bồng con, hướng mắt về phía biển Đông. Từ xa xưa, người dân gọi nơi đây là núi Vọng Phu, cũng là tên gọi khác của núi Nhồi.

Hiện nay đá Vọng Phu đang được đầu tư tu sửa. (Nguồn: Sưu tầm)

Tương truyền, thuở biển còn ăn sâu vào đất liền, người dân sống bằng nghề chài lưới. Một người vợ trẻ ngày ngày bồng con lên đỉnh núi Nhồi đốt lửa, mong chồng đánh cá ngoài khơi sớm trở về. Thế nhưng, một trận bão dữ đã cuốn thuyền đi mãi không về. Nỗi mong chờ hóa thành bất tận, người vợ cùng đứa con nhỏ đứng mãi bên bờ núi cho đến khi hóa đá.

Ngày nay, du khách đến thăm núi Nhồi có thể dừng chân dưới chân đá Vọng Phu để ngắm nhìn tuyệt tác của tự nhiên và ghi lại những khoảnh khắc đáng nhớ giữa không gian hùng vĩ, linh thiêng của ngọn núi cổ.

4.2 Thăm đình Thượng

Nằm dưới chân núi Nhồi, đình Thượng (còn gọi là đình Bốn Ban) là trung tâm sinh hoạt văn hóa của bốn làng cổ: Nhuệ, Tu, Nạy và Sau. Nơi đây thờ Thành hoàng làng - ông tổ nghề đục đá, và Quận công Lê Trung Nghĩa, vị tướng tài thời Lê có nhiều công lao với quê hương.

Ảnh chụp Đình Thượng trên núi Nhồi do người Pháp chụp năm 1910. (Nguồn: Sưu tầm)

Theo sử liệu, đình Thượng xưa là công trình đá quy mô lớn, được dựng nên bởi bàn tay tài hoa của những nghệ nhân làng Nhồi. Trải qua biến thiên thời gian, nhiều hạng mục đã phai mờ, nhưng nơi đây vẫn còn lưu giữ tượng voi, tượng ngựa, võ sĩ, phỗng đá, hương án… mang đậm phong cách điêu khắc thế kỷ XVII - XVIII.

Những tác phẩm đá tại đình Thượng không chỉ mang giá trị thẩm mỹ mà còn thể hiện trình độ chạm khắc tinh xảo của nghệ nhân Việt xưa. Chính vì vậy, nơi đây được ví như “bảo tàng nghệ thuật đá ngoài trời”, nơi lưu giữ linh hồn của nghề thủ công truyền thống đã làm rạng danh xứ Thanh suốt bao đời.

4.3 Chiêm bái lăng Mãn Quận công Lê Trung Nghĩa

Thuộc cụm di tích núi An Hoạch, lăng và đền thờ Mãn Quận công Lê Trung Nghĩa là công trình kiến trúc đá độc đáo được xây dựng vào thế kỷ XVIII. Quận công Lê Trung Nghĩa (họ Nguyễn, quê xã An Hoạch) là vị quan có nhiều đóng góp lớn trong triều Lê Trung Hưng. Với công lao to lớn, ông được dân làng tôn làm Hậu thần, lập “sinh từ” khi còn sống và thờ phụng qua nhiều đời.

Không gian lăng Mãn Quận công Lê Trung Nghĩa. (Nguồn: Sưu tầm)

Lăng Mãn Quận công được kiến tạo hoàn toàn bằng đá núi Nhồi. Đây là loại đá trắng mịn, xanh biếc, có tiếng vang trong. Quần thể gồm điện thờ, tượng võ sĩ, voi phục, ngựa chầu, rồng đá, bia ký và hương án được chạm khắc tinh xảo, tuân theo quy luật phong thủy nghiêm ngặt. Dù đã trải qua hơn hai thế kỷ, lăng vẫn giữ được bố cục hoàn chỉnh và giá trị nghệ thuật cao, được các nhà nghiên cứu đánh giá là một trong những kiệt tác điêu khắc đá thế kỷ XVIII của Việt Nam.

Đến thăm lăng Mãn Quận công hôm nay, du khách không chỉ được chiêm ngưỡng nét đẹp kiến trúc cổ kính, mà còn cảm nhận được tinh thần tri ân tiền nhân, những người đã góp phần làm rạng danh nghề đá truyền thống của quê hương.

4.4 Khám phá chùa Quan Thánh

Ẩn mình trên vách đá phía đông núi Nhồi, chùa Quan Thánh, hay còn gọi là Tiên Sơn Tự, là một trong những công trình Phật giáo độc đáo nhất xứ Thanh. Ngôi chùa được khởi dựng từ thời Lê Trung Hưng, nằm trong hang đá tự nhiên, mang vẻ cổ kính và huyền bí.

Chùa Quan Thánh nằm bên sườn núi. (Nguồn: Sưu tầm)

Bước qua cổng chùa, du khách có thể chiêm ngưỡng hàng loạt phù điêu và tượng đá được chạm khắc tinh xảo ngay trên vách núi: hình người, voi, ngựa, rồng, cùng nhiều chữ Hán cổ khắc sâu vào đá. Trong chùa còn lưu giữ tượng Quan Đế, Chu Xương và nhiều linh vật đá thể hiện trình độ điêu khắc bậc thầy của nghệ nhân làng Nhồi.

Không gian chùa yên tĩnh, gió núi hòa cùng tiếng chuông ngân tạo cảm giác thanh thản, tĩnh tâm. Từ vị trí chùa nhìn ra, du khách có thể phóng tầm mắt bao quát toàn cảnh núi Nhồi và vùng đồng bằng Thanh Hóa, một trải nghiệm hiếm có vừa thiêng liêng vừa nên thơ.

5. Kinh nghiệm và lưu ý khi tham quan

Để chuyến khám phá núi Nhồi trở nên trọn vẹn và an toàn, du khách nên lưu ý một số điểm sau trong hành trình:

Chọn trang phục gọn gàng, thoải mái, ưu tiên chất liệu nhẹ và thoáng mát để thuận tiện khi leo núi, di chuyển giữa các cụm di tích. Kết hợp cùng giày thể thao đế mềm giúp việc đi lại trên địa hình đá tự nhiên trở nên dễ dàng và an toàn hơn.

Mang theo nước uống, mũ che nắng và kem chống nắng, đặc biệt vào mùa hè, vì khu vực núi có ít bóng râm.

Giữ gìn sự tôn nghiêm tại các điểm di tích tâm linh, nói chuyện nhỏ nhẹ, tránh gây ồn ào và tuyệt đối không viết, khắc hoặc vẽ lên bề mặt đá và tượng cổ.

Dành thời gian nghỉ chân ở các điểm có tầm nhìn cao, tận hưởng không khí trong lành và chiêm ngưỡng toàn cảnh đồng bằng Thanh Hóa từ trên núi.

6. Gợi ý điểm đến gần núi Nhồi

6.1 Biển Sầm Sơn

Sau khi chiêm bái và khám phá không gian văn hóa đặc sắc của núi Nhồi, du khách có thể tiếp tục hành trình đến biển Sầm Sơn. Là một trong những bãi biển nổi tiếng nhất miền Bắc, Sầm Sơn sở hữu bờ cát dài, làn nước trong xanh và hệ thống dịch vụ du lịch phát triển, mang đến trải nghiệm nghỉ dưỡng trọn vẹn.

Quảng trường biển là điểm đến must-try khi ghé thăm Sầm Sơn. (Nguồn: Sưu tầm)

Điểm nhấn hiện đại của khu vực là quảng trường biển Sầm Sơn. Đây là nơi thường xuyên diễn ra lễ hội ánh sáng, sự kiện văn hóa và biểu diễn nghệ thuật quy mô lớn. Vào buổi tối, ánh đèn rực rỡ tạo nên khung cảnh lung linh, khiến nơi đây trở thành điểm check-in lý tưởng cho mọi du khách. Đến Sầm Sơn, bạn có thể dạo bước dọc bờ cát, thưởng thức hải sản tươi ngon, hoặc trải nghiệm dịch vụ nghỉ dưỡng cao cấp tại các khu resort ven biển.

6.2 Đền thờ Mai An Tiêm

Thuộc xã Nga Sơn, đền thờ Mai An Tiêm là điểm đến tâm linh gắn liền với câu chuyện huyền thoại về người khai sinh giống dưa hấu trên đất Việt. Theo truyền thuyết, Mai An Tiêm bị đày ra đảo hoang, nhưng nhờ ý chí và nghị lực, ông đã gieo trồng hạt giống dưa hấu, mang lại nguồn lương thực quý giá và trở thành biểu tượng cho tinh thần lao động, tự lực của người Việt.

Khu đền tọa lạc giữa không gian yên bình, phía sau là núi, trước mặt là dòng sông Hoạt hiền hòa, tạo thế phong thủy “tọa sơn hướng thủy”. Kiến trúc đền mang đậm phong cách truyền thống, được trùng tu khang trang nhưng vẫn giữ nét cổ kính. Hàng năm, vào dịp tháng 3 âm lịch, lễ hội Mai An Tiêm được tổ chức long trọng với nhiều hoạt động dân gian như rước kiệu, thi gói bánh, bày mâm quả, tái hiện tinh thần vượt khó và lòng biết ơn tiền nhân.

Kết hợp chuyến đi đến núi Nhồi và đền thờ Mai An Tiêm, du khách sẽ có dịp nhìn lại hành trình lịch sử - văn hóa của con người xứ Thanh, nơi hội tụ cả tinh thần anh hùng và nghị lực sáng tạo từ ngàn đời.

6.3 Khu di tích Hàm Rồng

Nằm tại trung tâm Thanh Hóa, khu di tích Hàm Rồng là địa danh mang giá trị đặc biệt trong lịch sử dân tộc. Nơi đây gồm cầu Hàm Rồng, núi Hàm Rồng và cụm di tích tưởng niệm các anh hùng liệt sĩ, gắn liền với những chiến công oanh liệt trong cuộc kháng chiến chống Mỹ cứu nước.

Cầu Hàm Rồng là nhân chứng lịch sử trong cuộc kháng chiến chống Mỹ. (Nguồn: Sưu tầm)

Trong hai cuộc kháng chiến, cầu Hàm Rồng là điểm trọng yếu trên tuyến giao thông Bắc - Nam, từng hứng chịu hàng trăm trận bom nhưng vẫn kiên cường đứng vững. Ngày nay, du khách đến Hàm Rồng có thể tham quan bảo tàng Hàm Rồng, tìm hiểu về các trận chiến lịch sử, đồng thời ngắm toàn cảnh sông Mã uốn lượn giữa núi non hùng vĩ.

Hàm Rồng chính là điểm dừng chân không thể thiếu khi du khách muốn hiểu sâu hơn về mảnh đất Thanh Hóa anh hùng.

Núi Nhồi Thanh Hóa không chỉ là điểm tham quan mà còn là hành trình khám phá di sản văn hóa nghìn năm của xứ Thanh. Nơi đây hòa quyện giữa vẻ đẹp thiên nhiên và tinh hoa nghệ thuật điêu khắc đá truyền thống. Hãy lên kế hoạch ghé thăm để trải nghiệm "bảo tàng" đá cổ độc đáo giữa lòng Thanh Hóa!