Trọn bộ thông tin về Trò Xuân Phả di sản văn hóa xứ Thanh

1. Tổng quan về Trò Xuân Phả - Di sản độc nhất xứ Thanh

Trò Xuân Phả thuộc loại hình nghệ thuật diễn xướng dân gian truyền thống, được hình thành và phát triển liên tục qua hơn một thiên niên kỷ. Đây là sự kết hợp giữa các điệu múa dân gian, tái hiện cảnh tượng năm quốc gia cổ đại: Trung Hoa, Hòa Lan, Tú Huần, Chăm Pa, Ai Lao đến triều kiến vua Nam Việt, diễn ra tại Nghè Xuân Phả, xã Thọ Xuân, tỉnh Thanh Hóa. Được công nhận là di sản văn hóa phi vật thể quốc gia vào năm 2016, Trò Xuân Phả trở thành minh chứng cho giá trị văn hóa độc đáo của mảnh đất này.

Trò Xuân Phả thuộc loại hình nghệ thuật diễn xướng dân gian truyền thống. (Nguồn: Sưu tầm)

Khi được chứng kiến tận mắt Trò Xuân Phả trong không gian biểu diễn, du khách sẽ cảm nhận rõ nét sự kết hợp giữa vẻ đẹp cung đình cùng hơi thở mộc mạc của đời sống dân gian. Âm vang của trống, chiêng kết hợp cùng các động tác múa mềm mại, tạo nên một bức tranh nghệ thuật sống động phản chiếu chiều sâu lịch sử.

Điều làm nên nét khác biệt của Trò Xuân Phả chính là sự kết hợp khéo léo giữa nghệ thuật cung đình và dân gian. Từng chuyển động, từng âm điệu trong trò diễn là biểu hiện của quan niệm thẩm mỹ tinh tế cũng như tinh thần sáng tạo của người dân xứ Thanh.

So với nhiều loại hình nghệ thuật dân gian khác, Trò Xuân Phả nổi bật ở tính lịch sử, khi tái hiện chân thực cảnh các nước láng giềng đến triều kiến. Việc xuất hiện năm quốc gia trong trò diễn vừa thể hiện mối giao lưu văn hóa, vừa khẳng định vị trí và vai trò của Đại Việt trong lịch sử khu vực. Mỗi nhóm diễn viên đại diện một quốc gia đều khoác lên mình trang phục, động tác cùng màu sắc âm nhạc riêng, mang đến bức tranh đa dạng về văn hóa trong một tổng thể nghệ thuật hài hòa.

2. Nguồn gốc và lịch sử hình thành Trò Xuân Phả

2.1. Truyền thuyết ra đời Trò Xuân Phả

Theo những câu chuyện lưu truyền từ đời này sang đời khác, Trò Xuân Phả xuất hiện từ thời nhà Đinh (968-980). Khi Đinh Bộ Lĩnh đi dẹp loạn các sứ quân, ông từng dừng chân lập trại ở vùng Quan Thành, địa phận Thọ Xuân, Thanh Hóa ngày nay. Tại đây, một lễ hội lớn được tổ chức với sự góp mặt của các quốc gia xung quanh.

Trò Xuân Phả xuất hiện từ thời nhà Đinh (968-980). (Nguồn: Sưu tầm)

Truyền thuyết kể lại rằng, năm quốc gia cổ (Trung Hoa, Hòa Lan, Tú Huần, Chăm Pa, Ai Lao) đã cử sứ giả đến bày tỏ sự tôn kính cũng như lòng trung thành đối với vua Đinh. Hình ảnh "ngũ quốc chư hầu" tiến cống này đã được người dân địa phương ghi nhớ và dàn dựng thành một trò diễn nghệ thuật đặc sắc. Từ đó, Trò Xuân Phả hình thành như một dấu mốc sống động của thời kỳ rực rỡ trong lịch sử dân tộc.

2.2. Quá trình phát triển, ghi chép sử liệu và vai trò qua các triều đại

Trải qua nhiều thời kỳ, Trò Xuân Phả vẫn được duy trì và phát huy, rực rỡ nhất dưới thời Lê Sơ. Trong giai đoạn này, Trò Xuân Phả không chỉ được gìn giữ mà còn hoàn thiện về kỹ thuật biểu diễn, trang phục lẫn âm nhạc.

Tư liệu lịch sử ghi nhận, nét văn hoá này đã góp phần quan trọng trong việc thể hiện tinh thần đoàn kết cũng như phản ánh quan hệ giao lưu giữa Đại Việt và các quốc gia lân cận. Trò diễn thường được tổ chức vào những dịp lễ hội lớn, vừa phục vụ sinh hoạt văn hóa, vừa tôn vinh uy tín của quốc gia. Dù có những thay đổi nhất định qua các triều đại, nhưng giá trị cốt lõi và tinh thần của Trò Xuân Phả vẫn được gìn giữ nguyên vẹn đến ngày nay.

3. Không gian, thời gian tổ chức Trò Xuân Phả

3.1. Lễ hội Trò Xuân Phả ở đâu?

Để tận mắt chứng kiến Trò Xuân Phả, du khách cần đến khu di tích Nghè Xuân Phả, nằm tại làng Xuân Phả, xã Thọ Xuân, tỉnh Thanh Hóa. Đây là vùng đất giàu truyền thống, gắn liền với cuộc khởi nghĩa Lam Sơn nổi tiếng trong lịch sử. Từ trung tâm tỉnh Thanh Hóa, đi về hướng tây nam khoảng 40 km sẽ đưa du khách tới không gian văn hóa đặc sắc này.

Trò Xuân Phả được tổ chức ở khu di tích Nghè Xuân Phả, nằm tại làng Xuân Phả, xã Thọ Xuân, tỉnh Thanh Hóa. (Nguồn: Sưu tầm)

Bao bọc quanh khuôn viên di tích là khung cảnh núi non hùng vĩ cùng những cánh đồng lúa xanh ngát. Không gian yên bình và đậm nét làng quê này giúp các màn trình diễn trở nên sống động hơn, đưa người xem như ngược dòng thời gian về với những năm tháng vàng son của dân tộc.

3.2. Thời gian tổ chức lễ hội

Lễ hội Trò Xuân Phả thường tổ chức từ ngày 10 đến ngày 12 của tháng 2 âm lịch hàng năm, khi tiết trời vào xuân trên cả nước. Thời điểm này được lựa chọn không chỉ bởi yếu tố truyền thống mà còn vì điều kiện thời tiết thuận lợi, thích hợp cho các hoạt động ngoài trời.

Bầu không khí tại làng Xuân Phả trong những ngày diễn ra lễ hội trở nên tưng bừng, rộn rã tiếng cười nói và âm nhạc. (Nguồn: Sưu tầm)

Trong ba ngày diễn ra lễ hội, bầu không khí tại làng Xuân Phả trở nên tưng bừng, rộn rã tiếng cười nói và âm nhạc. Ngoài các tiết mục Trò Xuân Phả, du khách còn có dịp tham gia nhiều hoạt động nghệ thuật khác như hát quan họ, múa rối nước và những trò chơi dân gian. Sự kiện này thu hút đông đảo người dân địa phương cùng khách thập phương, tạo nên không gian giao lưu văn hóa sôi nổi, ấm áp.

4. Bảo tồn và phát huy Trò Xuân Phả trong đời sống đương đại

4.1. Trò Xuân Phả - Di sản văn hóa phi vật thể quốc gia

Tháng 9 năm 2016 đánh dấu bước ngoặt lớn khi Trò Xuân Phả được Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch chính thức công nhận là Di sản văn hóa phi vật thể quốc gia. Việc này không chỉ khẳng định vị trí của Trò Xuân Phả trong kho tàng di sản đất Việt mà còn mở ra cơ hội mới cho quá trình bảo tồn, phát huy giá trị truyền thống.

Cộng đồng địa phương giữ vai trò chủ đạo trong việc gìn giữ di sản quý giá này. Các nghệ nhân lớn tuổi tận tình truyền đạt kỹ năng biểu diễn cho lớp trẻ, bảo đảm Trò Xuân Phả luôn được lưu giữ trọn vẹn. Hiện nay, làng Xuân Phả có rất nhiều nghệ nhân cùng diễn viên tham gia trực tiếp, nhiều người đã gắn bó với Trò Xuân Phả vài chục năm.

4.2. Tổ chức biểu diễn, quảng bá và các chương trình trải nghiệm

Trò Xuân Phả ngày càng đến gần hơn với đông đảo công chúng, thu hút sự chú ý của du khách trong nước và quốc tế. (Nguồn: Sưu tầm)

Ngoài các buổi diễn tại địa phương, Trò Xuân Phả còn được giới thiệu tại nhiều lễ hội văn hóa lớn trên cả nước và nhiều sự kiện văn hóa quốc tế. Nhờ vậy, Trò Xuân Phả ngày càng đến gần hơn với đông đảo công chúng, thu hút sự chú ý của du khách trong nước và quốc tế.

Nhằm giúp du khách hiểu sâu hơn về di sản, nhiều chương trình tham quan có hướng dẫn viên chuyên nghiệp đã được tổ chức. Qua đó, du khách không chỉ thưởng thức các tiết mục mà còn tìm hiểu kỹ về lịch sử hình thành, ý nghĩa và đặc trưng của từng động tác múa. Một số chương trình còn cho phép khách du lịch thử sức với những bước múa cơ bản, mang lại trải nghiệm chân thực, khó quên.

5. Gợi ý trải nghiệm Trò Xuân Phả kết hợp du lịch Thanh Hóa

Lựa chọn hoàn hảo để khám phá Trò Xuân Phả chính là dịp lễ hội vào tháng 2 âm lịch, khi sắc xuân phủ khắp xứ Thanh. Du khách nên dành từ 2 đến 3 ngày để tận hưởng trọn vẹn hương sắc nơi đây. Ngày đầu tiên, du khách có thể hòa mình vào không khí lễ hội, thưởng thức các tiết mục độc đáo và tìm hiểu sâu về lịch sử của di sản.

Ngày tiếp theo, du khách có thể kết hợp tham quan những địa điểm lịch sử nổi bật trong vùng như Lam Kinh, nơi được xem là “cố đô” của vua Lê Thái Tổ, cách làng Xuân Phả khoảng 15 km. Đây là cơ hội để chiêm ngưỡng kiến trúc cung đình thời Lê và tìm hiểu thêm về những trang sử hào hùng của dân tộc.

Tận hưởng không khí mát mẻ và thưởng thức hải sản tươi ngon trong không gian hiện đại của quảng trường biển Sầm Sơn. (Nguồn: Sưu tầm)

Kết thúc hành trình bằng chuyến ghé thăm quảng trường biển Sầm Sơn, cách Thọ Xuân khoảng 60 km, sẽ mang đến cho du khách những trải nghiệm đáng nhớ. Nằm ngay trung tâm bãi tắm D, quảng trường với không gian rộng lớn cùng đài phun nước và phố đi bộ ven biển sôi động. Du khách có thể dạo bước ngắm hoàng hôn trên biển, tận hưởng không khí mát mẻ và thưởng thức hải sản tươi ngon trong không gian hiện đại của thành phố biển xứ Thanh.

Trò Xuân Phả không chỉ là di sản văn hóa độc đáo mà còn là biểu tượng của tinh thần đoàn kết và giao lưu văn hóa dân tộc. Với giá trị lịch sử và nghệ thuật sâu sắc, Trò Xuân Phả mang đến trải nghiệm không thể bỏ qua khi khám phá xứ Thanh. Hãy đến và cảm nhận hồn cốt văn hóa Việt qua di sản ngàn năm này.